Lassende a una parte sa gente ki de grafia unica pro su sardu non nde bolet intender, si podet provare a nde bogare a campu una proposta de emendamentos de sa LSC, pro arribbare a una Grafia Sarda Comuna.
Torro a narrer ki sa LSC non est su standard de su sardu: custu bolet ancora fatu.
E tocat a atzunger puru ki sa LSC non est pensada pro tenner pronuntzias diferentes, ca s’idea ki ancora fit in sa majoría de is cummissarios fit cussa de tenner una pronuntzia a s’italiana: unu fonema pro donni grafema, idea scimpra, ma sa majoría de is cummissarios fit pro una grafia italiana e at refudadu sa proposta mia de cambiare calincuna cosa pro arribbare a permitire prus pronuntzias.
Oe si nde semus agatados totus ki si bolemus arribbare a tenner unu standard, tocat a lassare a donniunu sa possibbilidade de pronuntziare sa grafia unitaria de su sardu a manera sua.
Mi paret craru puru ki depimus partire dae sa LSC, ca est unu sardu de mesanía e tenet bisongiu de prus pagos emendamentos pro arribbare a sa grafia comuna. Kie narat ki sa LSC est logudoresu est in malafide o non connoschet sa situatzione dialetologica de sa Sardinnia.
Un’átera cosa ki bolet pigada dae sa LSC est sa libbertade de su lessicu: duncas non esistint faeddos giustos e faeddos sballiados.
A kie ddu narat est macu e bolet acapiadu.
E tando “castiare” est giustu comente “abbaidare” e “burricu” est giustu comente “ainu”.
Cale depet esser su criteriu pro sceberare sa forma de impreare in su scritu?
Sa forma prus fidele a s’etimología, sa prus “prena”.
Ma deo fatzo puru sa proposta de tenner duas formas “identitarias”, mancari “infideles”: faeddos ke “limba” e faeddos “paxe” bolent scritos gai, proita ca sunt identitarios.
Sinono bolent bogados totu de is duos e tando: “lingua” e “paghe”.
Non faxet a scrier “limba” e “bator”, a su postu de “lingua” e “cuator”, ma “paghe” e “praghere”, ca sa X est identitaria pro su sardu, cantu sa BB a su postu de su nessu GU o QU.
Cantos sunt custos faeddos?
Pagos meda: pigade unu testu in LSC e contade-ddos.
Sunt pagos meda e faxet a ddos imparare a memoria.
Kie bolet discriminare su sardu de cabu de jossu, a casinu!
Totu s’áteru andat de se, ca ddoe sunt regulas craras pro passare dae una forma a s’atera de su sardu.
In únicos dialetos penalizados sunt cussos nugoresos-baroniesos, ca non tenent sa “lenitzione”.
Iat a faxer a ddos ponner in mesu cussos puru, ma tando tocat a mollare sa mesanía, sas formas intermedias de su sardu, e sa majoría manna de is dialetos sardos tenet sa “lenitzione”.
Non mi paret ki ddoe siat resistentzia meda in cussas zonas contras a sa LSC.
Custu criteriu–unu sceti!–permitit de sceberare is formas graficas de su sardu scritu in manera obbietiva, ca non est berus ki su sardu de cabu de sus est semper “conservativu” e acanta de su latinu.
“Acua” est prus etimologicu de “abba” e “bingia” prus de “binza”.
In sa proposta mia de GSC, bastant 5 emendamentos a sa LSC pro tenner una grafía ki a mie mi permitit de scrier su sardu de Igresias in custa manera.
1) sa I prostetica innantis de faeddos ke “iscola” bolet bogada: non est etimologica. Duncas “iscola” est sballiadu cantu de “arrosa”.
2) sa E finale de verbos de sa segunda coniugatzione, cando b’est, est paragogica e bolet bogada. Tando “tennere” est sballiadu, Bi bolet “tenner”.
3) sa X, in is dialetos de cabu de susu, nde leat su postu de su nessu GH. Duncas, si scriet “paxe” e non “paghe”.
4) sa K sebit a representare sa velare surda cando custa est presente innantis de is vocales frontales, in is dialetos de cabu de jossu. Duncas si scriet “kistione”, “kie”, ecc. Ma faxet puru a imperare su nessu QU, ca est etimologicu e torrat cun sa grafía spanniola e frantzesa.
5) su nessu GU representat sa velare sonora innantis de is vocales frontales, ke in frantzesu e in spanniolu, e serbit a representare sa pronuntzia de faeddos ke “pagueddeddu”–a su postu de “pagheddeddu”–“siguende”–a su postu de “sighende”–ca sa pronuntzia de sa G est uguale in totu is bariedades ki tenent sa “lenitzione”.
Pro sa pronuntzia de is vocales medias finales, castiade-bosi: https://bolognesu.wordpress.com/2010/04/13/informare-e-fare-politica/
Sa pronuntzia de su nessu CH est a s’italiana pro is dialetos ki non tenent palatalizatzione e a sa spanniola (o a s’ inglesa) pro is ateros dialetos). Custa pronuntzia dda connoschent totus:” le patatine chips”. Duncas, si scriet “chelu” e sa pronuntzia cambiat.
Sa pronuntzia TZ in faeddos leados in prestitu dae s;’italianu esistit puru in cabu de jossu e torrat cun sa C chi non cambiat in cuntestos de lenitzione: “sa citadi” e non “sa xitadi”.
Pro passare dae is formas “prenas” a cussas meridionales (andare –> andai; andadu –> andau) custa est già totu cosa ki si faxet cun is prestitos dae s’italianu (scannerizai, scannerizau).
E su propriu si faxet cun faeddos ki mostrant una metatesi in is formas meridionales: semper –> sempri.
Abarrant sceti cussos pagos faeddos inue su nessu latinu LJ at dadu LL in cabu de jossu e Z in cabu de susu. Pro cussos balet sa grafía de mesania (figiu, ogiu), ma sunt pagos faeddos e faxet a ddos imparare a memoria.
Iat a serbire una manuale de pronuntzia, ma prus ke a totu de ortografia, pro is scolas, ma cussu bolet ancora fatu. Sa letura est prus fatzile meda: Chi si oppone alla LSC non usa il cervello
E tocat a pensare megius a sa morfología verbale, ca cussu trabballu non dd’at fatu sa cummissione.
E tocat a lassare libberos puru is pronomes personales.
Custa est sa proposta mia de emendamentos pro passare dae LSC a GSC.
Kie non bolet ne-mancu unu standard nde podet faxer de mancu de cummentare.
E so ancora abetende de intender ita nde pensat Rossomori de partzire su sardu in duos o in tres.